روز دیدار با.......؟

بعد از ظهر بود.چهارشنبه.روز ملاقات.فصل پائیز.پائیز شیراز.ساعت هایی که خورشید رو به غروب می رود.چه رنگی دارد؟سرخ میزند.اما نه سرخ سرخ.ملایم است.رنگی که تا اندازه ای نم آب اشکی گوشه های چشم یکی از بچه ها- رقیق کرده باشدش.این رنگ متمایل به نارنجی.یا بنفش. سبک پرده باز کرده بود و مثال سایه ی غبار اما سنگین و فشرده پیش آمده بود و حتی در راهرو بند چهار حس می شد.نفس به نفس با ما بود که قدم می زدیم.

شانه ی راست من راه می رفت.رو به در ورودی که گر چه باز بود.پاره ای وقت ها برای آیند و روند و آورد و برد غذا و آب جوش و امثال این نیازمندی ها.اما از جهت ورود و خروج ممنوع بود.یا منوط به اجازه بود.باریک بلند بود.می کشید بالا و با چهره ی سبزه استخوانی وقرصی.چشم های سیاه نافذ و حرکات موزون و به قاعده به دل می نشست.قابل اعتماد بود.نوزده سال داشت.وقتی نمی گدشت چندان که خط زده بود و مجموع شده بود.به نوعی استوار بود و پای بر جای.این طور به نظر می آمد که در مراسم آئین مهر حضور به هم رسانده بود.شعشعه ی جوانی که استخوان کف می کند و جوش دوباره می خورد.آدمی دامنه می گیرد و سپس دست می گشاید.

-غار آئین –خودش را در سپرده بود.از کمر به بالا برهنه کرده بود تا وقتی گیسو در لاوک آب می برد و از ریشه باز عزم می کند مگر بر آید و جهت بگیرد تولدی دیگر را جسم وروح برگزار کرده بود.

بچه ی آبادان بود و اصل و ذات او از مردم دووان بود.جنوبی بود و نشانه از خط و درازای ساحل خلیج را داشت.

بی تاب شنیدن اندیشه های او بودم.درون او چه غوغایی بود که این همه می کوشید تا در ظاهر موقر و آرام باشد.بین دو نیرو در جدال بود؟حمید پور صفر جهرمی؟نه.جهرمی نبود.همان که گفتم.از مردم دووان بود.جنگ زده بود.رخت به شیراز کشیده بود.پس نشسته بود تا در موضعی دیگر پیش بزند؟

این طور بود.سر گذشت او شکاف برداشته بود.عمق دره ای را چشم می دواند که او را از پاره ایی یاران جدا کرده بود و به پاره ای دیگر پیوند زده بود. محکمتر.

چه اتفاقی افتاده بود؟سازمانی که او تعلق گرفته بود شکسته بود.از خود زبانه کشیده بود.در تنهایی خود نمی گنجید.با گذشته ی خود که تاریخ تولد او باشد برگشت زده بود.دوری که تاریخ معاصر را در بر می گرفت.انتخاب کرده بود تا در سلسله ی مبارزات نیرو هایی که نام و نشان چپ را داشته اند جای بگیرد.با آنها بخواند و دم بزند.میراث را بار دوش کرده بود و پیش روی را آهنگ در آمدن به مناطق ایمن و راحتی آینده مردم دیده بود.گره کودکی او باز شده بود و جوانی را با گره درشتی آغاز کرده بود که در کشش با یک جمع منسجم به ظهور رسیده بود.

من او را مرور می کردم که هنوز می دیدم تنهایی او در تنها یی بزرگ یک دمدمه ی توفانی مستحیل شده است.پس پا به راه او بودم که در راهرو گام بر می داشت. با آهستگی وطمانینه.

می گفت و لابد در این حین و دم می دید که سازمان او شقه شده است.جانبی راست.جانبی چپ.و دره ای دهن باز کرده بود که دیگر هزار گل نام نمی داشت.دره ی مرگ بود.شکار شده بود پیش از موعدی که می توانست از مهلکه جست بزند.طعمه ی چنگ تیز و گزنده ی حیوان گرسنه ی خون آدمی.در پوست گردو که محصور شده بود.هنوز هر چند دست و پل او را کناره ی زمخت پوسته ی درونی گردو زخم و زیل می کرد اما باز تنهایی را سر شکن کرد.به جمع پیوست.به همان نام که بیرون نیز هسته ای بیش نبود ودر یک نظام به هم در پیوسته و منسجم عمل می کرد.این تنهایی هم چنان داغ و برشته بود.ورز می آورد خمیر را گرده می کرد و به تنور آخته می چسباند.نانی که دهن می گذاشت همان نوع آرمانی بیرون بود هنوز.آرمان میراث.میراث میهنی که فراتر می رفت.جهانی بود.بر خطا بود؟چه کسی حکم می کند بر این واقعه ی همچنان معمایی؟

البته شکست دیگر آنقدر عمق پیدا کرده بود که تا مغز استخوان رسیده بود و بخواهید از جنس گروه خونی تک تک آن جمع گسسته تنهایان شده بود.پس حمید پور صفر بر چه رسم و مداری به حرکت در می آمد و هم چنان بر مواضع خود پای می فشرد و از پای نمی نشست؟شکل وشیوه ی پیش از این خود را که نفی می کرد اما به افقی دیگر چشم انداخته بود که کار را هم چنان دست گرفته بود.نظریه می پرداخت.نه این.که آن!توفیر می کرد؟او که مرگ را پیش گذاشته بود.در اتاقک دنگال و تیغ بار دادگاه هم که تاکید کرده بود.نه!من بر مرام خود هستم.

برای من می گفت و هر دو گوش با دهان گاله ی بلند گو داشتیم.اسم می خواند.برای ملاقات فهرستی را بر می شمرد و هر بار شامل هفده تا هیجده نفر بیش یا کم می شد.به رسم الفبا.یکی دو اسم را که شنیدیم هر دو ایستادیم.به دقت گوش می داد.ردیف الفبا رعایت نشده بود.چپ اندار قیچی بود.سنگ می پراند.از موجی به موجی متفاوت.ناهمخوان و یکی از شرق ویکی از غرب. این طور.رو به اوگفتم اسامی ملاقاتی نیست؟درست متوجه شدی.گفت:برای اعدام صدا زدند.

اعدام؟جهیدم از جا فقط سر تکان داد.چانه ی او علامت تائید بود که رو به سینه ی او.قلب گاه او.نشان شده بود.محرز بود.این اسامی حکم گرفته بودند.زیر اعدام هم بودند.در انتظار به سر می بردند.چهره ی او را دقیق شدم.نه ابروی او خم گرفته بود نه رنگ رو برگشته بود.حلقه ی دهان او قفل بود.حالت هنوز پرسان من او را برانگیخت تا هم راه و هم شانه ی خود را مجاب کند.تبسم او یک پر کاه طلا بود که می درخشید و سفیدی دندانهاش شعف گرم شیر جوشان بود.همین.

من کنار افتادم.اما سعید صبوری هم خط و کار و پی گرد او چه که از پنجره بیرون را نگاه می کرد.خورشید دم غروب شیراز را چشم دوخته بود که می شکست و می نشست و کم کم رنگ می باخت؟بی صدا گریه می کرد.گوشت و خون و استخوان آب شده بود سعید.چکه می کرد.از طریقه خط گوشه ی چشم او به گونه ها و دهان اوکه طعم نمک دریا را می چشید.هوای حضور حمید در راهرو تا به او نزدیک شد چشم های اشک بار سعید را به ما برگرداند.

-حمید! بچه ها را می برند!

می دیدم و می شنیدم که یک قدری حمید گردن کج گرفت جانب شانه ی چپ.همان تبسم و بدن فرخنده که در این دم تهییج هم شده بود.سمت مرگ را توجه می داد.

-نیم ساعت دیگر هم ما را می برند.

برگشتیم و باز راهرو را دنبال گرفتیم.یقین کرده بودم که در این موارد حمید خطا نمی گوید.پس بی تاب بودم و قرار نداشتم.روز ملاقات بود.روز شلوغی.روز رفت و آمدوخانواده ها چشم امید به دیدن یکی دو فقره گفت و شنید و باز چهره به چهره همان خط ابرو و حلقه چشم و دهان شاداب را که با او سال ها هم لقمه بوده اند.مادر که به دیدار تکه ای از میل و مهر و آرزوی خود می آمد و پدر؟خود را در روزهایی که چشم به خاک پوشانده بود می دید.آینده ی دست هایی را که زندگی می گذاشت و بار می آورد و با باد به هم در می پیچید.

اما چرا روز ملاقاتی؟روز دیدار با بچه های خود بشنود که تکه ی کفن او را کنار بزنند و از چشم های او بخوانند دم آخر ایشان را دیده است.نه در اتاقک شیشه ای. در گوی خیالین و روزنی تا او را به جهانی در می پیوست .که ترک کرده بود.اگر او رقم ختم بر آن کشیده بود.جهان هنوز چشم در پی او داشت.حمید بار آمده بود که هر چیز را کور بکند دقیقه ی باور خود را باز کوک نگاه می دارد.

اسم ها را خواندند.لحن گوینده تفاوت نمی کرد.آموخته ی مرگ خوانی بود و دیدار را به همان سان نگاه می کرد و مثل این که فرقی نمی گذاشت بین این دو.مرگ وحیات توامان در نظر او بوی مردار گرفته بود.عجب!خاموش نبودیم.گر گرفتیم اما سکوت در سرمای زیر صفر- درجه انجماد ما رااز حرکت وا ایستاند.هم اسم حمید پور صفر جهرمی را شنیدم هم اسم سعید صبوری را که یکی کنارم ایستاده بود و دیگری هنوز با پنچره در نجوا بود.ورق صورت حمید باز شد وقتی هم اسم خود را شنید هم اسم سعید را.به سوی او لنگر انداخت.گردن را بیشتر از بار پیش به شانه ی چپ سپرد و ابرو ها را بالا انداخت و دهن گشود به لبخندی که روشنی شعله شمع را داشت.

-دیدی گفتم سعید نیم ساعت دیگر صدامان می زنند؟بلند شو .اسباب اثاثیه را جمع کن.ما هم می رویم.

حمید دیگر با من نیود.من با او شدم.خیلی در بند اسباب اثاثیه ای که نبود.ایستاد در آستانه در سلول جمعی.سر بالا گرفت.دست ها را قلاب کرد به سر در چارچوب و نه رو به جمع هم اتاقی های خود که از دو سو.چپ و راست سر می چرخاند و بلند گفت:

-ببینید دوستان!نگوئید حمید پور صفر جهرمی از ما خداحافظی نکرد.همین صدای خداحافظی من باشد.من به عنوان یک معتقد به اندیشه ی سرخ- رنگ خون-چپ -جنس قلب- به سوی مرگ می روم.

چشم هایش روشن بود و می درخشید.خودم را در آینه دیدم یک دم و ندیدم. وقتی که راهرو را سپرد و طبقه پائین رفت.سر تا پام خشک زد آنی و به خود که آمدم از خاطرم گذشت و رو به بچه ها-جلد-خیز برداشتم:

-به پول احتیاج دارند.حتم.سلول انفرادی شاید به پول احتیاج پیدا کنند.قدری پول....

پول گرفتم و دویدم از پله ها پائین رفتم.جسارتی بود شاید.به موقع البته.چپاندم داخل جیب حمید.باز فرصتی بود که به چشم های نجیب و تبسم شیرین او نگاه بکنم.امتنان داشت.دیدم که خرسند بود.

سال شصت و یک بود.سه آذر.او را با جمعی از یاران هم پیمانش زدند.خبر را یکی آورد برای ما.

پرسشی که از او داشتم هم چنان جانم را ناخن می زد.برای چه او تا به این حد جان در کار چیزی کرده بود که گمان نمی رفت دیگر ماخذی در عرصه اجتماع می داشت.او بهای خودش را می پرداخت که شکل گرفته بود و اعتقاد پیدا کرده بود.زندگی معنایی متفاوت از آنی دارد که اکنون حاکمیت در جریان بوق می زند و در کر نا می دمد.همبن.

نیچه می گفت:اگر آن جوانی که بر سر صلیب رفت بیشتر عمر می کرد از رای خود بر می گشت.

راست است؟این نکته در مورد حمید نیز صدق می کند؟



تیرگان







خون خواب می رود؟



زانکه هر مرغی به سوی جنس خویش

می پرد او در پس وجان پیش پیش



مولوی

نیم رخ این زن چقدر آشناست

خواب های او نشانی محله ی بالا را دارد

باغ هایی که از دو سو سر می کشند شاخه های انار

عروسی او را اجنه جشن گرفته بودند

داماد خود دستمال می گرداند

از آتیه ی دختر خبر می داد

منیجه اشک نمی ریخت

دهان او تلخ می زد اما

خانه به خانه می شد مگر کسی رخت نشسته کپه کرده باشد

سکه های نقره را از کلوته جدا می کرد تا خرج سفر می شد

شوی را

هنگامه بود که چرخ می زد.جا به جای.در به در.

جعفر.

دستی اگر به تریشه ای می رساند

ناگهان

از دست می رفت

گل بته ی کناره ی برگ های قبا له ی باغ انار

سایه ی خاموش راز ناک برکه بود

تا از زیر پوست آب مراقبت می شد

گل پیچه ی آتش

از دار بست فرو افتاد

کف دست های او تنها خط خورده بود

عنوان نداشت

ماترک او را سیاهه کردند

یک جفت گیوه بود

رو با دهانه ی چاه سیاه گور

البته

جفت می شد



گوش با که دارد این زن؟

مگر می شنود غریو سپیدی رنگ چشم های شوی را

تصویر ثابتی است

مردمک میشی او کجا شده است؟

باقی چه بود

جز شیشه ی سفید مات چشم خانه بود؟

برقی دمید

به یادگاری شب های شریر شهوت

تبسم

و درخشش لعل های بد خشان

کف آبه های جوش بار

سرریزگان تمنا

دست ها به نیایش شعله می گیرند

چگونه کودک به نام ترا پس

خوشه گان زرتاب بازی می یابند؟

ترس می خورم جعفر!

ابراهیم که نیستی؟

گریه می کنم؟

نه!

نطفه ی قربانی را زهدان منیجه

خون و شرار

می آموخت



ضیافت ما می آیند این فرشتگان

دیگ بار می گذارم

لیف خرما را که بتکانم

چند کله می دهم ایشان را

سر راهی

گسیل شده اند تا قوم لوط را مواخذه کنند؟

سنگ زار

حفره های تفته ی جرعه های تند و بویناک آب منی

لقمه های چرب

لفظ رکیک صحاری سوزان شرمگاه

بر آن قرار و سابقه می روند

نشانه ی پرستش اجدادی

بت خانه می شوند

جملگی.

پیوسته اند آیا به یک معنا؟

وصل بود

آنچه در پی شد؟



خواب می بینم

با برکه در میان می گذارم راز سایه را

نگاه کن!

گویچه ی شفاف را.

جنین خاموش خواب می بیند

رویای شاخه شاخه ی روز سفید را.سرخ را.آبی را.بنفش را.

بار طلوع را بر پشت کومه های کاه دراز به دراز هموار می کنم

بوی پهن مشام کودک شیرخوار را آزار می دهد.

عطسه می کند.

جن زاده بود مگر مادر؟

دایه شک می برد

اشک های قطره ی مروارید او کجاست دختر؟



زین پس سرنوشت کودک است که بال می گیرد.دست های نیایشگر بابا که نیست تا آشیانه ی سپس پرواز او باشد.بر نمی شود که سنگ ریزه ی در شتاب از چهره ی آب سایه موج برکه می گذرد.کران می گذارد و کرانه نمی شناسد.خط جداره ی شیشه ترک می خورد.صفحه ی گیتی عکس می اندازد و شاخه شاخه می شود.خاموش خانه ی مرگ را تدارک می بیند؟گویی.پسر قد می کشد.کران قهر اوست.نه دانشی که می اندوزد.تمرین او تیر کمان اوست که به چله می نشاند.شلیک می کند.



در گوش او دم اول ورد خوانده ام؟

من؟منیجه؟دختر خالو قربان؟

حاشا وکلا اگر من لفظی به غیر نام او که از قضا جسته بود از دهان مامای شوم محله مان-بی بی رباب-گفته باشم

حرام.

اسماعیل!

خطاب بود.

شب زفاف بیایم و بشنوم هو های صدای.....

بزن سفت!

بی رباب!

چشم غره.تشر.هم چند کرگدن.تک شاخ.براق.گردن کشیدم و نگاه دزدیده ی او را از هم پاشاندم.

جعفر!

دل به من داری؟

دیدی چطور بغل خواب تو

کور و پشیمان.بی تو.برگ خورد؟

متصل که این هوا آن هوا می شوم

یک جا که بند نیستم

نه اینکه تکان بخورم.نه!ایستاده ام و امثال برگ های پنچه ی درخت چنار کران به کران باد می خورم.

آب به کوری بگیرم اگر دروغ بگویم

دیدم که قوچ بود.

ها!بله!قوچ بود.پسر ما.اسماعیل.همان که خودم در آغل زمین گذاشته بودم.

بلند شده بود و کمان کشیده رو به قوم لوط....

هیس!

چرا؟

سکوت بکنم؟

می گویم

رو به طایفه ی عدو که نسب جعل کرده اند و رسم و راه به ابراهیم برده اند

دروغ!

یک لحظه بیش ندیدم

دو نقطه ی کور و کبود

دو شاخ را که گم شده بود

جنازه یخ زده بود

قوچ بود اسماعیل؟

یا بی هوا نام کرده بود پسر را؟

خط خورد نام مادر.خود به خود

منیجه نمی شنوم به گوش

که قبر ها را یک به یک.دیار به دیار گشت می زنم و نمی یابم

سرگشته.مویه خوار.

- مادر شهید است.

چه می شنوم جعفر؟

- از فرط غصه و فراق اسم خودش را گم کرده است

می بینی؟

پرویز زاهدی

روز دانشجو

دانشجو نسب از که می برد؟در سلسله با کجا و کدام یک از وجوه بارز زندگی ایرانی معاصر می جنبد و کار می کند.رشته را دنبال کنید.تا از کجا می آید.نه این است که باید به طلوع اندیشه ی حذف آبادی و پیشرفت نظر انداخت؟می دانیم که اتفاق از کحا آب می خورد.عباس میرزا ملتفت چون و چند ماجرا می شود.ارتش تزار به او حمله کرده است تا اودریابد دیگر با آن نوع برخورد و تلاقی و برآورد دیگر نمی توان کار اداره ی کشور را پیش برد زلزله ای که جهان را تکان داده بود.غرب را برانگیخیت و تمدن نو رابه جریان انداخت.انقلاب کبیر فرانسه.نشت و نفوذ و احاطه دامنه دار اندیشه ترقی اروپا را گرفت و قبضه کرد و بالا گرفت.چنان که گویی اقتضای وقت بود.لشکر کشید .و خاک روس را دست گشود و ستون اقتدار بر پای کرد.مقابله ی ارتش روس وارتش فرانسه به آنجا انجامید که فرمانده ی قدر قدرت هجوم (ناپلئون بناپارت)زمین گیر شد.روس تا خیابان های پاریس پیش رفت.در برگشت اندیشه ی جدید را با خود آورد و پراکند و استوار کرد.تولستوی می گفت:هر چه روس دارد از دکابریست هاست.همان افسران ارتش روس را می گفت و همین افسران ارتش روس اندیشه ی ترقی را به سرزمین ما دمیدند.چگونه؟عهد نامه ی ترکمانچای به ظاهر از دست شدن هفده شهر شمال غربی ما را می نماید.اما در زیر با خود اندیشه ای را هم بروز می داد تا از این پس ایران در چرخه ی نفوذ و انتشار اندیشه ی مدرن قرار بگیرد.عباس میرزا تنی چند را می فرستد خارج تا آموزش ببینند.اما کار وقتی نظام پیدا کرد که امیر نظام میرزا تقی خان امیرکبیر درالفنون را بر پای کرد. سنگ بنا ی ساختمان رفیع اجتماع انسانی مدیران سیاسی-فرهنگی کشور.امیر کبیر خود روس را دیده بود.از طرف قلئم مقام فراهانی ماموریت داشت.همان درس خوانده های درالفنون اگر نمی بودانقلاب مشروط راهبر اندیشگی نمی داشت.فکر کنید به مطبوعات همان دور و کتاب هایی که از خلوت به جمع می آمد و اندیشه ها که مردم را می انگیخت و به راه می آوردو خواهان می کرد تا حکومت قانون بر پای شود.جنگ عمومی اول وفقه در کار کرد.اما تا باز دانشگاه جامع و شامل ایجاد شود این میان بسیار درس خوانده ها داشته ایم که از قضا بر اثر جنگ هم دانسته باشیم پا به مدارس عالی علمی و فرهنگی اروپا باز کرده بودند وپس از پایان دوره ی خود به کشور بازگشته بودند و در امر کشور داری به جد همت گماشتد.دانشگاه تهران 1314 شمسی تاسیس شد.نهادی حساس.برانگیزاننده که قدرت دانش را می خواست در تار و پود و عصب وخون و جامعه نیم جان ایرانی اعمال کند.مثل اینکه بخواهد نوشدارو تزریق کند.یک جسم علیل را چابک کند. بر پای بدارد.رو به راه کند و خود را با جهان معاصر در یک جهتی و هم خوانی تطبیق بدهد.این نوعی رسالت جدید بود.زیرا که غرب به هر روی پیدا کرده بود تا چگونه می توان سلامت و تغذیه و درک جامعه را ملاحظه داشت و تقویت کرد و زندگی را بارور.زنده .و شاداب فراهم آورد.یبش از دانشگاه البته سال 1310 شمسی گروهی دانشجو گسیل شده بود خارج.آنها خود می توانستند در بازگشت آموخته ها را بیاموزانند.چرخ کشور به گردش در آمده بود.طبیعی است که اندیشه ی علمی در آمیخته با اندیشه ی آزادی مدنیت معاصر را عمل آورده بود.اداره ی کشور بی مجموعه ی نظام دهنده ی به سزای آن حرف مفت بود.باید فهرست کلان مطالبات انقلاب مشروطه را دقیق شد.قانون اساسی حاصل از آن پیکار خون و اندیشه وقلم و سخن را باید مرور کرد.تفکیک قوا را. حق رای را. مطبوعات را و شرکت قاطبه ی مردم در اداره ی کشور را.حق بلامنازع تعیین سرنوشت خود را که شمول داشت و بسیاری دقیقه ی دیگر را که می توان برشمرد.پس دانشگاه و دانشجو که خود بار امانت دانش را بر دوش داشت هم چنان که خود را بر می آورد و می پروارند و قوام می گرفت عامل و پیام گزار اندیشه ی سازندگی و راهبر جامعه می بود.دانشجو در جریان بود و در کار پیش برد آزادی بیان و اجرای خواسته های به حق اجتماعی می کوشید و با تشکل های مردمی می جوشید و حتی تا به آنجا ارتفاع می گرفت که در نهضت ملی نفت نقش موثر(ملی-جهانی)ایفا می کرد.کودتا و دنباله ی خوفناک و کثیف آن دانشگاه را از قضا جری تر کرد.به چشم می دید که کشور به یغما می رود و او را چاره نیست جز اینکه چون وچرا کند.متعرض شود.چراغ را هم چنان روشن بدارد.به نظر می آید از آن پس دیگر به عنوان سنت جا افتاده باشد که دانش عمل می کند و اندیشه ی نو در کار می شود و به بار می آید تا جامعه رو بهبود و نشاط پیش برود.دانشجو جوان است.هم اندیشه و دانش جدید را در کاسه ی سر دارد وهم پای رفتار و حرکت شور برانگیز و حرارت خون او درجه ی غلظت بالا دارد.پس او شخص ویژه ای است که به میدان می آید.امان ندارد.بی قرار است.هم می داند و هم می تواند.سخن و عمل ناروا را بر نمی تابد.به جوش می آید و سر ریز می کند و تا به آنجا دم می گیرد و پا می گشاید که خون خود را مرکب می کند و دانش خود را سرخ و آتشناک بر سنگفرش خیابان می نویسد.دنبال کنید و ببنید که در این پنجاه سال اخیر دانشگاه چگونه با نبض جامعه تپیده است و هم خوان و هم آهنگ فریاد زده است.دانشگاه دیگر حتی حکم یک نهاد اسطوره ای مدرن را پیدا کرده است.منحصر به فرد است امروز و فردای کشور را بر عهده گرفته است تا پاس بدارد و عمق و جلا ببخشد.یک ظرفیت یکه و ممتازکه امید گاه مردم ایران به شمار می آید.روز دانشجو را در قلب خود شمعی بیافروزیم که نور منتشر.شعله ی رقصان.درود ما.به یک یک ایشان باشد.چه آنها که پیش از این در کار بوده اندو چه آنها که امروز در صحنه قرار و آرام ندارند وحکومت نامردمی را به چالش گرفتند.




تیرگان

نم مهتابی

عشق
متلاشی شدن
لبخند بی ریای تو ست
به هنگام آمدن
عشق
نم مهتابی تو
به سقف خانه ی تاریک ست
به هنگام سکوت
عشق
رفتن با زهره
درکوچه پس کوچه های نیلی ست
به هنگام گم شدن
عشق
قطره ای ست
مملو از حیات
به هنگام .
عشق
آهنگ سرد ترک خانه ست
به هنگام پرواز
اشک
بر جسم وروحم
نم مهتابی تو
به هنگام
ریزش

احمد ثابت

وقت های گوارا در صحبت با روز افزون

پرویز زاهدی
وقت اول
گفتم: نگار.خوب خوب اندیش من.روز افزون.عیال.
چه می گویی در کار و احوال من.در پرسشی که همین طور جانم را بد می کند.آشپز خانه بود.شکم ماهی را باز می کرد.
گفت:صبر کن.یک دم بیش نیست.انگشتری سلیمانی را خدمت شما تقدیم می کنم.
گفتم:اگر یونس زندانی بود چه؟آدم قدیم است اما حق جوانی هنوز برای او محفوظ است.دوره ای که الف بی تی می خواندیم.سرانه ی شاه وز وزک در کتاب درسی می آمد.یونس خوب نی می زند.گفت و من نیز گفتم: گل یاس هم بوی خوبی دارد.گفت: آهان.ایران.زین.بازی.بگو امروزه روز در وطن ما چه کسی بازی می کند؟چه کسی در خانه ی زین نشسته است؟ و تند می راند؟و چه کسی...؟
کف دست علامت گرفتم پیش.تخت سینه ی او گذاشتم.صدای قلب او را می شنیدم.چانه بالا گرفت.چشم هاش گرم و روشن شده بود.می درخشید.پوست صورتش گل انداخت.دیدم همان نوع آفتابی را باز می تابد که دیری است وداع گفته ایم.بگیر یک دور که به لفظ حضرت خداوند گار مولوی سی سال است.چهره ی قرصی زن من کف دستم را می پوشاند.داغ می شوم و گاه که از هوش نروم بدو می روم اتاق خودم و پشت میز می نشینم.قلم که دست بگیرم برگ های کاغذ را که پیش رو بگذارم می آید و می نویسم.پرسش های این چند وقت اخیر خود را مرور می کنم.
مدیریت سیاسی حکومت با کیست؟اولین نکته که یاد آدم را می زند. ولایت. با کیست این دقیقه ی معنایی شگفت و دراز دامن که نفس تا قرارگاه امن حق می برد؟اصل معنی را بگیر که دوست داشتن است.حالا کسی که معصوم است و کامل است و حق ولایت دارد بر مردم زمانه ی خود و مدار کار خواهد بود در همه ی عرصات جامعه ی انسانی منتشر است.
در نزد اهالی خانقاه او را قطب می نامند.میله ی آهنین که سنگ زیرین آسیا را ثابت نگه می دارد و سنگ زبرین بر روی سنگ زیرین بر محور آن میله حرکت می کند.برای روز افزون که نقل می کنم رایم را می زند.چرا سخت می گیری مرد!بیین چگونه در گوش مردم ایرانی پیچید این لفظ.
گفتم: از زمانی که جنب آن واژه ی فقیه هم آمد. شیطنت کردم. خندید.بگو( واژه- شخص) .تازه به نوعی همین تمثال می شود.جان می گیرد.در حوزه ی علم الهی می نشیند.فقه که الهیات نیست.حقوق است.در شرع نیز حقوقی آورده اند که مردم بر اثر آن کسب و کار می کنند و عقد زناشو یی می بندند و باقی قضایا.
این بار من به وجد آمدم که به روی او خنده زنم.ملاصدرا تاکید کرده است که این علم مگر جز خمس و زکات وارث و دیات و چه و چه است؟هشت مورد را بر می شمرد و می آید که این همه را سراسر می توانیم در دو ماه آموخت. نه ؟شش ماه.
روز افزون آنطور چهره به تعجب گرفت که زیبایی او را هم تازه می کند و هم دلچسب.گفتم: دلبری نکن زن.بله.سطح واگر درجه ی اجتهاد بخواهند گرفت خارج هم می خوانند.شرح و تفسیر همین هشت مورد.فقط.
اسم هم درجه ی کار را معلوم می کند.مگر یکی دو تا به واقع خارج بزنند و بر سر درس فلسفه بشوند و در چون و چرا دستی برسانند.حرف حرف را می زاید.دیدم این لحظه که در رساله ی شاه آبادی چطور قید شده بود رهبر فقید ایران وقتی که به مجلس درس او در آمد.نشسته ننشسته.هنوز می بینم که چطور از زانو آن قد و قامت بلند شکست و نیمه شد و روبرو زد:(آمدم که حقیقت و چگونگی امر وحی را بر من روشن کنی).
تا این حد هم بال باز می کرده اند.جایز بود یا نه؟از همان اول این مرد راه را دیگر کرد و
سپرد آنچه را که من بعد از این فقیه بتواند حق جوار با ولی را پیدا کند.
روز افزون ابرو تنگ گرفت:او که مطلقه را هم اضافه کرد!؟بله درست است.جوار که گفتم چرا مو نزند با حق ولی معصوم؟یعنی چه؟پرسان بود.گفتم: بنشین!همین جاست که من نیز می خواهم دنبال کنم دست کم برای خودم ظاهر کنم ما مردم ایرانی را رو به کجا چشم گردانده اند وبه نام خوانده اند.
روز افزون خود اهل بخیه است.درس ومشق خوانده است و کار و زندگی اورا بگذارد در معقولات نیز دور می زند.دقیق می شود.باید به او دل داد تا وقتی که فراغ پیدا می کند و همدلی و همدمی را روبرو می بیند از چون وچگونه ی آنچه با ما می رود حتی شطح هم بگوید.خواهید دید.
ناگزیر رفتم .چون آمدم دیدم که می خواهم تا از حق شیعی اثنا عشری حرف بزنم. مردم ایران که ترکیبی از اقوام گونه گون هستند و به چند مذهب و آئین فریضه می بندند و به حق اقامه می کنند.اعم از اهل سنت و گروه کلدانی کاتولیک و ارمنی مسیحی گری گوریان تا حلقه های مجتمع صوفیان از هر طریق کنار می افتند. آنها را چه می کنم؟
روز افزون گردن کج گرفت و زلف سمت یک شانه افشاند و تبسم او چون برگه ی نوری پخش شد و پهنای صورت او را گرفت.گفتم: گروهی را از قلم انداختم؟گفت: بله.کلیمیان.اخم کرده بود که یعنی انتظار نداشتم.گفتم: بله.لابد چون ایشان را به دیده ی دیگری نگاه می کنند.با بهایی هم البته مشکل دارند.مشکل اساسی.آنها که شیعه هستند!گفتم: می دانستی؟سر به تائید تکان داد.تند وتیز.الا که قسم خورده اند تا هماره امام بر ایشان غایب نباشد.منتظر هم نیستند.
گوشه پلک چشم چپ را خواباند وشنیدم که گفت: آنها خاتم پیغمبران را خاتم پیغمبران خوانده اند.این را هم تو بدان.به زعم شیعیان مسلمان( پایان) و به زعم ایشان( ا نگشتری).
کجا به کجا؟ می پرسید؟
راستی !زرتشتی ها چه؟من گفتم: باشد باشد.ولایت در شخص کسی حی وحاضر حضور به هم رساند و دلالت خیر کند عدل را برگزار کند.پیشوای معدلت است.بله.اصول دین را که می گوییم پنچ در شیعه ی امامی .سه مورد بیش نیست.توحید و معاد.یا به راستی اول و آخر را نگاه می کنیم.از ازل تا به ابد را. که این میان پیامبر اسلام میانجی شده است و بشیر چگونگی و چرایی این طومار خوانده می شود.مردم شیعی ایران عدل و امامت را خود افزوده اند.
طرفه که فرقه ی شیخی عدل را بر می دارند و امامت را نگاه می دارند.دیدیم سه و چهار و پنچ آن وقت هر یک از این اعداد خود منش اساطیری دارند.بماند.
روزافزون زیر لب با خود می گفت که من می شنیدم.چهار امامی.هفت امامی.دوازده امامی.پاره ای منتظرند وپاره ای نه.گفتم:صبر کن.پیاده شو با هم برویم.ما تازه چیزهایی را طرح کرده ایم که بدیهی هستند.پرسش هم چنان باقی است.روزافزون مثل اینکه تازه با من همراه شده باشد گفت:پرسش تو کدام بود؟
گفتم آهان.باز بر سر مطلب می شویم.آنچه پرسش اصلی است در پی می آید.جایی که یک باره جوش می زند و بالا می گیرد و هر جانبی را چنگ می اندازد تا آنجا که بر تو چیره می شود.تسخیر می کند و از افسون آن خلاصی نخواهی داشت.
گفت:اوه.بله.دهانش غنچه بود.
گفتم:راه به رفیق خوش است.با تو می آمدم و رفتیم تا به این جا که ولی میوه ی درخت رسالت است.این طور که دیده اند.مردی از جانب حق می آید به رسالت.
گفت: اگر زن باشد چه؟
گفتم:به آغوش کذابه میرود.می گذاری کار خود بکنیم و راه خود بسپریم یا نه؟دو دست به تسلیم گرفت تا اگر بخواهی شانه های او را گرفت مانع از پیش تهیه دیده باشد.رسول می آید و به راه حق می خواند.راهی را که خود آمده است.راهی را که خود غوطه می زند.راه آمده را به طریقه ی معراج برمی گذرد که در فقره ای دیگر از آن حرف باید بزنیم.زیرا که پهنه ی فرهنگ ایرانی را درنوردیده است و نمونه ی راهنما شده است.
دیگر روزافزون چهره به حیرانی گرفته بود و چشم در چشم من داشت و گوش با دهانی که رو به چشم های افسون اوپلک نمی زد.یک باره بر جهید.آیا ولایت عشق نیست؟مثل همین حالا که ما ....؟
به او امان ندادم جمله اش را تمام کند.در دوغ افتاده ایم؟به کلام او افزودم.مگر دوست داشتن نیست؟ابرو ها را تنگ گرفته بود و چهره فشرده بود.براق شده بود.نرم شدم.بله.ولایت به راستی که محبت است سر آخر.همان مایه ای که شاعران و متفکران زبده و اصیل ما را از ثری تا به ثریا در گردش آورد و تماشا برد و با حق در گفت و گوش کرد.
ولایت البته شخص نیست.شاید به نوعی رقم (صورت نوعی-شخص )می زند.اما اگر میوه ی رسالت است پس ولی یکی از آنها باید باشد که پیام را به جان شنیده است.خود همو شده است که باید می بود و حق را آینه می گرداند.طلعت منیر او را.به همین جهت او به سوی حق می شود.روی به او دارد.مردم طالب از پی او روان خواهند شد.دفیله ایست این گذار و به شیوه ی سفر برگزار می شود.تا می خواهم که درگذرم البته می آید و چرا تن بزنم.مگر تنها آدمی در این سفر پا به راه می شود و منزل به منزل می سپارد تا به دیار حق برسد؟باقی مجموعه ی شمار نا آمدنی موجود خلق به هم چنین در راه هستند.هر یک در منزلی مقام می گیرد تا دور او در آن مقام سر آید.جان وتن تبدیل کند.دیگر شود.منزل تازه بر او بگشاید.شرط وفاق آن منزل را به تمامی برگزار کند و باز در سلسله از پرده ای به پرده ی دیگر ارتفاع بگیرد.خلق مدام یک سفردر سفردر سفر در سفر باشد.یک حرکت جوهری که جمله ی انس و جن را شامل می شود.حق.یکه ی ایشان است که آنها خود حق در کثرت به شمار می آیند.وجود وحدتی دارد تاکید شدنی.حالا در این حین و دم پاره ای از متفکران با یکدیگر اختلاف می کنند معارضه دارند.
اینجا را سایه نیاندازند که بسیار کار داریم در این راه که می گذاریم.قهوه ای نمی خوری؟بله؟درست شنیدم؟فکر کردم روزافزون پرسشی گلویش را زده است.طرف او خیز گرفتم.به قهقه خندید.زیر گنبد چطور صدا به تو بر می گردد.انگشت های دست چپ را غنچه کرد و جلوی من گرفت
-قهوه!آقای من.

باقی دارد

توابین

متن پیش رو"توابین"راویت بی کم و کاست یک شاهد عینی است از واقعه ی "مسخ"و هتک جمله ی افادات و هنجار آدمی در دور ناسزا و شوم اسارت زندان های حکو مت ایران
تیرگان

التفات به من دارید؟کسی از آنچه بیرون می گذشت بی اطلاع نیست.همه می دانند تا بیست و دو بهمن چه اتفاقی افتاده.بعد از آن هم روشن است.انگشت بگذاریم می توانیم واقعه ی جنگ را مهم بدانیم.بعد هم سازمان ها شکل گرفته بودند.بگذار یک نکته ای بگویم حالا که بر می گردیم و نگاه می کنیم کجا را می بینیم......
از دهه ی چهل کلید خورد.گذارا بگویم بی اینکه بخواهم تاکیدی بکنم. مورد ندارد.البته در آنچه بیش رو داریم و از آنچه که می خواهیم حرف بزنیم.جبهه ملی شکست خورد.پس باید جبهه ای از نوع دیگر باز شکل می گرفت.مثل اینکه الباقی تازه تر ها و حاضر یراق ها بتوانند باز در صحنه بمانند.اما این بار باید دست به اسلحه هم ببرند.فراموش نکنید.رنگ سرخ غلبه داشت.سفید گم بود.سبز هم خفیه و آشکار تقلا می کرد.گاه هم چرخی می زد.بانگی بلند می کرد.دهه ی پنچاه هم اوج بود هم حضیض.یا آنطور که می شد.آنچه پنهانی شکل گرفت و بعد آشکار کرد.باز روی در نهان گذاشت.اما پرچم مرگ در اهتزاز بود.این را می خواهم بگویم که غلبه با این وجه بود. باید جان در میان گذاشت.مگر بتوانی سد را شکست.
پنجاه و هفت شکست.غیرمنتظره بود.باز نیروها خیمه خر گاه زدند.جمع آمدند و در راه شدند.حرکت کردند.خوب.قدرت معلوم شد در اختیار چه کسانی قرار گرفت.آنها هم دم از مرگ می زدند.اگر صدایی در می آمد که زندگی قصد و نیت ما بوده آشکارا تو دهنی می خورد.اداره ی کشور در جهت ساختن و آبادی کشور نبود.جنگ کار را سخت کرده بود.نظام شکل گرفته که هر روز قدرت خود را بسط می داد و روز به روز عمق پیدا می کرد و همه جا را چنگ می انداخت و حریفان را از میدان بدر می کرد.زیر فشار هم بود.در نتیجه می بینیم به در و دیوار می زد.حساب شده یا نه همینطور به شیوه ی قلع وقمع و تاخت و تاز عمل می کرد.دست آخر چه پیش آمد؟شما بگویید!
نه این بود که نیروها ی سیاسی در صحنه را به خاکستر سرد نشاند.عقب زد.بی واهمه به جوخه ی اعدام سپرد.دار زد.طوری که اگر چیزی ته مانده بود هسته هایی بود پراکنده تا اینجا و آنجا گاه به گاه نفسی بزنند.رشته ها از هم گسست.پاره پاره.خسته.از نفس افتاده.گروهی توانستند راه غرب کشور را پیش بگیرند.آنجا عقب بنشینند.از جهتی که کردستان خود یک سنگر عمده هم بود.گر چه شکسته بود و باز پناه گرفته بود.
جنگ در میان بود و عراق هم طرف مخاصمه بود.پس این خود به ظاهر یک امن گا ه به حساب می آمد.عده ای همانطور که کار فرار دامنه می گرفت از غرب کشور به غرب جغرافیا باز پناه بردند.می بینید؟.یک چیزی غروب کرده بود.شب که بلند بشود.تاریکی که غلبه بکند.آدم چطور و کجا پناه می برد؟می ماند کسانی که البته دنبال زندگی رفتند.خر ما از کره گی دمبی نداشت.اما یک جای دیگر هم بود.توجه داشته باشید.این هم اگر به طنز نگیریم یک پناه گاه بود.زندان.قرار بود که دانشگاه هم باشد.طرح حوزه و دانشگاه هم عنوان می شد.التفات دارید که سهم قدرت ونفوذ حوزه بر دانشگاه چند به چند بود.در بیرون که مردم در چنبره ی اقتدار حاکمیت بلامنازع گرفتار شده بودند.آن طرح هم اجرا می شد.کجای کاریم؟وزن مسجد به مراتب می چربید بر دانشگاه و علی العموم دایره ی کرد وکار زندگی مردم.حوزه انگار حریف یکه ی میدان بود.
برویم زندان.طبیعی است در هنگامه ی جنگ بین قدرت حاکم و نیروها ی سیاسی که نابرابر هم بود.چون نظام حاکمیت از همه ی ابزار قدرت برای سرکوب و اعمال خشونت و تار ومار برخورد دار بود.اسارت هم می گرفت.زندان هم می کرد.پشت میله ها نگه می داشت تا خوب که از بیر ون فراغت پیدا کرد.باز بر سر کار افراد زندانی برود.
می دانید زندانی سیاسی تعریف خودش را دارد.طبیعی است که در زندان هم زندگی خاص خودش را دنبال بگیرد.اوایل که امید به باز شدن در زندان ها کله ی همه را گرم نگه می داشت.حتی با شلوار می خوابیدیم.این طور.تشکیلات زده بودیم.من از عادل آباد شیراز حرف می زنم.آنحا را به چشم دیده ام و حبس کشیده ام.مستحضر که هستید؟خب.فکر کنید.بیرون را در نظر بیاورید که همه چیزی گلوله شد.به هم پیچید.مطابق گردباد تنوره کشید.دود شد.باد هوا رفت.وقتی از بیرون دیگر انتظاری نباشد حالا نوبت زندان است.بخصوص که شما بهتر می دانید مصاحبه های اشخاص راس تشکیلات ها .اعدام های گروهی.خبر های ناگوار وبعد بر ملا شدن چهره ای که در آغاز امر به هئیت انقلاب میدان گرفت و بعد معلوم شدحکومتی نیست تا حق آزادی مردم را محفوظ بدارد و احترام بگذارد.زندگی را هم که معطل گذاشته بود.همه چیزی وعده به فردا می شد و فردا باز در سلسله با بی شمار فردا می جنبید.آنوقت مفهوم انتظار کار می کرد.بیا و ببین که باز مردم در چه مسیری افتاده بودند.زیر آتش سوزان و مخرب جنگ باطل علیه باطل.ملتفت هستید؟همین است که در زندان همان اشخاص که خود در بیرون متصدی امری در تشکیلات مربوط به خود بودند.مقام و مصدر و رتبه ای داشتند تغییر جهت می دهند.چهارده ملعون بخش سیاسی زندان عادل آباد معرف حضور همه ی آنهایی است که دور سال های شصت را دیده اند اسم می برم.اینها را باید پرچم دار بدانید.وقتی بیرون رو بر می گرداند البته به داخل هم اثر می کند.تا آنجا که خاطرم هست یاد می کنم.محمود سعید نژاد-کریم گل ریز-ابوذر-جمشید قائدی-حسین ممتاز-فرویدون جهانی-فریدون نیکنام- رحمان فیض اللهی-غلام سالاری-بهرام گله زنی-هادی قهرمانی.
اینها اسم هستند.درست است.نه چیزی دیگر.فقط شناس هستند برای آنها که دیده اند چطور همراه گروه ضربت میرفتند گشت زنی.آدمهایی را که می شناختند از هر قسم وجهتی که فکر می کنید دستگیر می کردند و می آوردند زندان.مثل اینکه خود فراموش کرده باشند روزی همین ها را به مبارزه در طریقه ی آزادی دعوت می کردند و عضو می کردند و در تشکیلات تحت امر خودشان می گنجاندند.می شناختند.باز آنها را به نوعی دعوت می کردند.این بار نه برای رهایی از چنگ اهریمنی فقر و بی عدالتی بلکه برای سپردن به جوخه ی اعدام.مرگ به آنها تقدیم می شد.عجب که نظام هم تبلیغ می کرد.مرگ رستگاری است.لابد می دانید هر دو طرفه مخاصمه در این امر می کوشیدند.پنهان هم نمی کردند.مرام شده بود.هدف بود مرگ نه وسیله.به قول میشل فوکو.ایران آن دوره ی ما را دیده بود این متفکر فرانسوی.بسیار خب.می بینید که از پیش از انقلاب ما تجهیز شده بودیم که مرگ ارزان راه رستگاری را طی کنیم.ببخشید من دچار بغض می شوم.اجازه بدهید یک قلوپ آب بخورم.بله کجا بودیم؟می گفتم.بله چهارده ملعون.خودشان هم جان بر کف گویا در کار شده بودند اما بعد چطور شد برگشتند و به صف به اصطلاح دشمن پیوستند؟معما نیست.سابقه ی پیوستن نیروها به صف مقابل بسیار گزارش شده.همه جای دنیا پیش می آید.اما یک اتفاقی در دور و قرارگاه ما افتاد که مثل و مانند شاید نداشته باشد.می گوئیم شاید چون نخوانده ام.نشنیده ام.نه. مطمئن نیستم که جای دیگری افتاده باشد.اگر هست بگویند ما هم بدانیم.بله.شما در نظر بگیرید که در زندان نیرو هایی از هم گسسته ی پاره پاره ی بیرون دوباره به هم جمع می آیند.تشکیلات می زنند.هیچ نپرسید چرا و پشت این عمل چه قصد و نیتی بود.خب البته.پناه گاه مسله ی اصلی بود.آدمها وقتی به هم نزدیک می شوند گرم می کنند و نیرو می گیرند و برای ادامه کار و زندگی خودشان قرار و حتی منزلت پیدا می کنند.ما هم همینطور.عید را جشن می گرفتیم.به زندانبان و نیرو هایی که اختیار دار ما بودندو دشمن تلقی می شدند محل نمی گذاشتیم.بحث و گفتگو داشتیم با یکدیگر و مقداری از این قبیل کرد و کار ها که مرسوم زندان هاست.
ببین!طرف مقابل فارغ نیست.چطور می گویند دولت سایه.طبیعی است که افراد تشکیلاتی هواخواهانی داشته اند.بیرون را می گویم.بگیر حتی از برادر و خواهر گرفته تا خویش و قوم و کس و کار و هم محله ای و دوست و آشنا.این اشخاص بالقوه نیروهایی به حساب می آیند که ممکن است جریحه دار شده باشتد.از واقعه ی اعدام نزدیکان خود.پس کسانی امثال همین چهارده ملعون که دستی قوی داشتند در تشکیلات زنی تور پهن می کنند.این اشخاص بالنسبه مهیا را به انواع طریق جلب می کنند و تشکیلاتی تازه می زنند و زیر نظر می گیرند.پیدا است که بعد چه اتفاقی می افتد.این افراد جدید هم می آیند زندان.غریب نیست از نظر شما؟
شما نقاب دارید.بازجو هم نقاب دارد.نمی ببینید یکدیگر را .اطاق تنگ و ترش بازجویی.آن وضیعت هولناک که هر دم بیم آن می رود ترا دار بزنند.جوان هم هستی.زیر بیست سال. صغر سن.ناگهان به گوش تو چه صدایی می رسد.صدای همان کسی که مسئول تو بود و حالا با دهان بازجو از تو سوال می کند.چه حالی دست می دهد به این جوان که ممکن است رادیو گوش داده باشد یا اعلامیه ای را فی المثل خوانده باشد؟می گویند نعل می ریزد.تشکیلات زندان هم لو می رود.ای عجب که شش نفر از مسئولین رده بالای تشکیلات داخل زندان را هم می برند از عادل آباد به عملیات.جایی که زیرزمین دارد و به راحتی آدم را طناب می اندازند.تلخ و کدر نگویم.کسانی هم بوده اند که روی موضع می ایستادند و از جایی خودشان را نگه می داشتند.گر چه مرگ از پیش رقم خورده بود برای آنها.این را هم از قلم نیایدازیم سال شصت به بعد هر که تشکیلاتی بود می آمد زندان اعدام بود.بی برو برگرد.حتی پیر مردی بود که خانه اش را اجاره داده بود. فقط.در جا اعدام شد.شوخی نداشت.داشته باشید که کسانی تا مرگ را پیش رو می دیدند.زانو می بریدند.سبک و سنگین می کردند.برویم یا بمانیم .برویم نیستیم.محویم.زندگی را بی موقع گذاشته ایم و رفته ایم.بمانیم شاید فرجی بشود.اتفاقی بیافتد.بحبوحه ی جوانی. شعف جوانی. آنوقت هیچ؟نه.دیگر امان نمی دادند پاره ای از اشخاص.
این موقعیت دردناکی بود که اخذ زندگی در ازای تقدیم گروهی. قربانی جوان به بازجوی خود بود.یاد ضحاک نمی افتی؟
هر که را می شناخت جامعه ی انقلاب هم که میدانی باز باز بود.می رفتی قصابی می گفت گوشت را داخل چه کاغذی به تو بدهم؟نظر قصاب به اعلامیه های گونه گون تشکیلات ها بود.ملتفتی؟خب.هر کس و نا کس را که بشناسی برای گرفتن جواز زندگی خود قربانی می کنی.می ببنی در سطوح و رده های جور به جور آدم خوانده می شود به زندان.مرگ هم در شکل های متفاوت عرضه می شود.عمودی اگر ترا دار بزنند یا به جوخه ی اعدام بسپارند.افقی وقتی که ترا به جمع دوستان زندانی می فرستند.بودند کسانی که دستگیر می شدند.آنها را نمی شناختند.کیستی؟چه کرده ای؟حرفی نمی زد.یا خودش را به غرقابه نمی داد.اما در پاسخ این سوال چه می توانست بگوید؟یعنی تو این همه وقت یک کتاب .یک جزوه.یک اعلامیه هم نخواندی؟از او اعتراف می گرفتند.غنیمت بود برای بازجو تا او را یکی دو سال حبس کند.بعد معلوم می شود او از کجا به کجا آمده است.این طور است که یک فضای آشوبناک نفس گیر و سمی برقرار می شود.از رستم دستان هم نسق می گیرد.افراد سردمدار تشکیلات زندان می روند عملیات و بر می گردند.چه حجتی به آنها نشان داده بودند که سوت و پوت تشکیلات و احوال زندانی سیاسی دست زندانبان می افتد؟خاصه که بعضی از این افراد اگر برمی گردند به تن برگشته اند جمعی هستند آشنا و روحی بیگانه برای دوستان خود.ملتفت هستید؟آن طرفی شده اند.سهمگین است.بخصوص که کسانی نخواهند تن بدهند و با روح خود بخواهند هم چنان زندگی را دنبال کنند.پس مرگ را باید بپذیرند.که حتی زیر پتوی آنها بخزد و سرمای زمهریر جسم و نفس بویناک خود را بی وقفه جفت آن ها کند.روح وقتی آلوده ی دمدمه ی مرگ باشد نومیدی هم مثل خوره استخوان آدم را می خورد.خواب های تو هم کابوس می شود.چه حالی داری؟قبر آرامش است.درست که عجالتا مرگ تو به تعویق افتاده است.ولی زندگی توهم دست کمی از مرگ ندارد.شاید یک پت پتی بکند چراغ جان تو.به امید وقتی که روزنی باز شود.آدمی است.تا قرار آخر مرگ ناپذیر است.همانی که مرگ آفرین می گفت.
(سکوت)

نمی خواهم مرور کنم.اما اجازه بدهید یکی دو نکته را که به یک حساب نقطه عطف هم به شمار می آیند عرض کنم.سی خرداد شصت اعلام شد.این ماه که پیش رو داریم ماه خون است.التفات هم دارید که قصد سرنگونی نظام بود.عنوان شده بود.به اسم ورسم نشانی خورده بود.جای چون وچرا و پس و پیش نبود.جنگ.جنگ تن به تن بود.در خانه امن.در زیرزمین ها.حفره ها.سلول های مخفی.کوچه.خیابان.جاده ها.نظر بگیری.کوچه بندان.مستحضر که هستید؟
خرداد تا اسفند شصت همه چیز تقریبا تمام شد.هشت مهر شصت و یک تشکیلات زندان هم شکست.بیرون متلاشی شده بود.چه جای اما و اگر.همین که بهتر بگویم محو شدن بود.فنای فی الله.به عرضم می رسید؟خوب معلوم است نوبت که به زندان می رسد.مقتضای شرایط حبس و در بسته و حصار و برج و بارو و میله آهنی و البته رگبار و طناب و خون و اسارت چه پیش می آید.رشته ها پاره می شود.بخصوص که اشخاص سردمدار شناخته می شوند.شش نفر در راس قرار دارند که از عادل آباد گسیل می شوندعملیات.چه بر سر آنها می آید که همه اطلاعات در اختیار نظام قرار می گیرد؟بعضی از آن هابر نمی گردند که با جمع دوستان سابق خود باشند.نقش پیدا می کنند.پاره ای بازجو می شوند.نقاب می زنند.عرض کردم.صداشان که مخفی نبود.افراد تحت امر آن ها پی می بردند که اسرار فیمابین از زبان ایشان بیان می شود.پس به خود بر می گردند.از دست رفته و پوک.هم این اشخاص بازجو که در بیرون تشکیلاتی بوده اند.سرانجام در شکستن تشکیلات به هر صورتی که فکرش را بکنید.شرکت تمام وقت کردند.استثنا هم هست. البته.قاعده را توجه کنیم.چون کار را همین امر پیش برد و به پایان رساند.بله.دربنا گذاشتن تشکیلات زندان هم دست داشتند.همین را هم شکستند.حالا ببنید.زندان که دست زندانی سیاسی بود در آن اوائل چطور برگشت و باز دست همین زندانی افتاد.اما با یک معنا و جهت دیگر.تازه. به عرضم می رسید؟در بیرون چه اتفاق افتاده بود؟داخل هم به همان روال انجام می گرفت.متوجه ی مطلب هستید؟بله.یک تشکیلات جدید زدند همان برو بچه ها که حالا هم زندان را لابد اداره کنند هم این که خود را در تشکیلات زندانبان و در کل نظام داخل بکنند.این ماجرا مقدماتی لازم داشت.معلوم است.اول. ببنید.هر یک از افراد در بادی امر تنها شد.رابطه ها قطع شد.دور هر کسی دایره ای در اندازه های خودش .فقط. رسم کردند.او را داخل دایره گذاشتند.مجرد.تنها.منفرد.با احدی حق تماس نداشت.ممنوع صحبت بود.دستش از همه جا کوتاه بود.فکر کنید. از بالا هم رگبار گذاشتند پشت بام.وقت هوا خوری.تکان بخورید.تک تک شما سوراخ سوراخ شده اید.عرصه تنگ شده بود.زندان شده بود شکارگاه. شکار جرگه گفتم. حالا نگاه بکنید زیر پای تو خالی می شود.معلق در فضا هستی.نه آسمان به تو عنایتی دارد.نه زمین.دور وبر تو سوزن می بارد.تاب می خوری.حتی از دست خودت هم در امان نیستی.چرخ گوشت کار می کند.روح قیمه قیمه می شود.فتیله های استخوان خرد شده تو پیش چشم گره می خورد.حلقه می شود.کومه می کند و تازه چه خیال می کنی.با چاشنی زهر قلمبه قلمبه می دهند به خورد تو.نمی دانم چطور بگویم.یک هنگامه ی تخریب روانی بود.پشت بند این همه صورت بندی اجرایی چیست؟هولناک است.نمی زنی به سیم آخر؟راه پس وپیش که نیست جهات بر تو مسدود است.قفسی ساخته اند در قفسی در قفسی برای تو.سلسله ی قفس ها.از این هم فراتر می رود.بسیار خب.برویم بر سر کار ملزومات تشکیلاتی که خود زندانی با نظارت زندانبان در زندان می زند.نوعی زندگی پیش گذاشته می شود.از فرائض مذهبی گرفته تا خبر چینی.گزارش نویسی.حتی ضرب و شتم و فحش و کتک. شلاق و هجوم ناگهانی به همان خلوت نحسی که دچارش شده ای.به همین جا که خاتمه پیدا نمی کند.استحاله و تهی شدن است از یک کالبد انسانی به یک کالبد حیوانی وحتی فراتر.هیچ و هرزه.چطور کار مسخ به این جا می رسد که برادر برادر را اعدام می کند.جایی شما شنیده اید؟یا خواند ه اید؟مگر منحصر به همین محدوده زندان آن دوره باشد؟بیرون که بسیاری روزی یک چیزی خلاف نظام به تو گفته اند در مظان اتهام قرار می گیرند.یک هوا حکم خبیث را دارند.پس نشان می کنی.نشان می دهی.معرفی می کنی.اهل و بسته و فامیل چه؟مثل این که یک شوری در آدم پیدا شده باشد.کله هم بکند.از دم دست تا دور دست و اطراف را می خواهد نیش بزند.مقرب درگاه می خواهی بشوی.پس کاسه ی داغ تر از آش هم می شوی.از خود زندانبان هم گاه گاه بالا می زنی.خوب.یک چرخه است.کارخانه ی تواب سازی به راه می افتد.تو بار دیگر عضو گیری می شوی.تو را به تشکیلاتی جدید جا می دهند.اگر برنامه مذهبی می گذارند.تا هم در قول و هم فعل.هم زبان هم عقیده هم رفتار عوض بشوی.خودت را گم کنی.قبری میکنی و خاک می کنی خودت را.خود تازه را به معرض نمایش می گذاری تا به تو اعتماد بکنند.تا ترا لابد ملاقات حضوری بدهند مشتلق توست این ها.عفو به تو بخورد.چه می دانم بر تو آسان بگیرند.نسبت به دوستانی که هنوز خوب به راه نیامده اند. این همه جهت جلب توست به دار و دسته ی خودشان.ترا که نمی خواهند ارتقا پیدا بکنی.منزلتی که در کار نیست!به هر صورتی که بخواهی نابودی است.جز این را نمی شناسند.نگاه می کنی نابودی است.به عرضم می رسید؟توابین خبیث ها را اداره می کنند تا آنها هم به شیوه و قابلیت توابین کار بکنند و زندگی را معنا کنند.این نوعی از زندگی است که التفات دارید هم در بیرون به مردم حقنه می شود و هم در زندان.ملاحظه بکنید چندانی توفیر نمی کند.ببین تشکیلات تواب ساخته به چه منوالی کار می کند.تقسیم مسئولیت می شود.اتاق ها را تواب ها در اختیار می گیرند.همه زار و زندگی تو زیر نگاه سمج وچشم های وقیح آن ها قرار می گیرد.امان نداری.نه خواب نه بیداری.هم نفس تو کیست یا بگویم چیست؟اتاق ارزیاب دارد. مسئول دوا خانه.واجبی.زیلو.آفتابه.باز هم بگویم؟سفر آخرت می بردند؟ملتفت هستید که رابطه هم تحکمی است.
مسئله توابین را گواه می گیرم از آنچه اتفاق می افتاد.مذهبی نبود.گرچه خودش را با فعل و قول مذهبی ظاهر می کرد.طلب زندگی یا زنده بودن خودش زمینه ساز بود.ولی مگر به وعده وفا شد؟از چهارده معلون حتی دو سه نفربیش تر جان به در نبردند.همه را دار زند.زندانی از چهره و شخصیت خودش بر می گشت.آدم دیگری می شد مزدور و ریاکار.و درعین حال له وپه.قربانی.باز به چوبه ی دار سپرده می شد.توضیح المسائل امتحان داده بود.قبول هم شده بود.اما کفایت لابد نمی کرد.اوجایی مهر باطل خورده بود.چون مرگ تنها چیزی بود که انگارنظام در چنته داشت.این امر چنان که عنوان هم می شد.طریقه ی رستگاری به حساب می آمد.کار مرگ همین بود که در گردش دورانی از تشکیلاتی به تشکیلاتی دیگر فقط آینه می گرداند و بس.